Khu vực núi Chúa thuộc lâm phận của Ban Quản lý rừng phòng hộ Phú Ninh với tổng diện tích khoảng 3.000ha, phía Nam giáp huyện Trà Bồng tỉnh Quảng Ngãi, phía Tây giáp huyện Bắc Trà My. Khu vực núi Chúa có địa hình rất hiểm trở, được tạo bởi các dãy núi cao nối tiếp nhau từ Tây sang Đông, sườn nghiêng về Bắc, hình thành vòng cung với đỉnh cao nhất 1.400m so với mực nước biển, tạo nên nhiều suối lớn, nhỏ chảy về địa bàn xã Tam Trà, Tam Sơn, Tam Mỹ Tây rồi đổ ra hồ chứa Phú Ninh.
Khí hậu nơi đây mang đặc điểm chung của khí hậu nhiệt đới ẩm, gió mùa. Mùa mưa kéo dài từ giữa tháng 9 đến hết tháng 12 dương lịch. Lượng mưa trung bình trong năm là 2.531,5mm. Chịu sự chi phối chung của gió Tây Nam và gió Đông Nam hoạt động từ tháng 3 đến tháng 7, gió Đông Bắc hoạt động từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau. Thực tế cho thấy, trong 3 ngày 2 đêm khảo sát (26-28/9/2018), đoàn công tác của huyện (gồm Kiểm lâm, Công an, Nông nghiệp, địa phương,....) nhận thấy rằng ở độ cao 1.000m ban ngày nhiệt độ 20-220C, ẩm độ 94-95%, càng về đêm, nhiệt độ càng thấp và ẩm độ càng tăng, cứ lên cao 100m so với mực nước biển thì nhiệt độ giảm xuống 0,50C. Tuy nhiên, với địa hình hiểm trở và độ cao lớn nên quanh năm tại khu vực núi Chúa có lượng mưa nhiều và độ ẩm duy trì ở mức khá cao, rất thích nghi cho nhiều loài thực vật sinh trưởng, phát triển, nhất là những loài cây thích nghi với khí hậu lạnh. Đặc biệt, ở khu vực có độ cao từ 700-1.300m có một số loài cây dược liệu quý như cây sâm đất, sâm rễ, thạch xương bồ, lan kim tuyến (lan gấm), sa nhân đỏ, chè dây... rất nhiều, nhiều nhất là ở độ cao 800 mét đến 1.200 mét so với mực nước biển. Riêng cây sa nhân đỏ phân bố dọc theo các con suối từ chân đến giữa. Theo người dân địa phương, những loại cây dược liệu ở khu vực núi Chúa dùng làm thuốc bổ và chữa bệnh rất tốt.
(Những cây Chò 2 người lớn ôm không xuể)
Rừng tự nhiên khu vực núi Chúa có vai trò quan trọng đối với môi trường, nhất là giữ được mạch nước ngầm và điều phối, duy trì dòng chảy của các con sông, suối đổ về hồ chứa Phú Ninh. Trong những năm qua, công tác bảo vệ và phát triển rừng ở khu vực núi Chúa đã được các cấp, các ngành đặc biệt quan tâm, nêu cao tinh thần trách nhiệm, làm tốt công tác bảo vệ và phát triển rừng khu vực núi Chúa. Chính vì vậy, diện tích rừng tự nhiên và tài nguyên rừng ở khu vực ít bị tác động, nhiều loại cây gỗ lớn có giá trị như dổi, huỷnh, chò,... với đường kính ngang ngực từ 1-1,5m rất nhiều, được phân bố đều và nguyên vẹn.
(Tác giả trên đỉnh núi Chúa mây mù che phủ)
Thiết nghĩ, song song với việc bảo tồn một số loài cây quý hiếm trên, chúng ta cần di thực trồng thử ngghieemj một số loài cây quý và dược liệu có giá trị như Sâm Ngọc Linh, ba kích và kết hợp du lịch sinh thái, chắc chắn nơi đây sẽ trở thành điểm đến nổi tiếng trong nay mai mang tính 4 đặc: Đặc trưng, đặc thù, đặc sắc và đặc biệt./.
Phan Bi-Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp Núi Thành