Hình thức này thể hiện sự liên kết phù hợp lẫn nhau giữa các cây trồng có vóc dáng và hệ rễ khác nhau, sao cho tổ hợp cây trồng này nhận được năng lượng mặt trời nhiều nhất ở độ cao khác nhau và hệ thống rễ khai thác các tầng đất khác nhau;
( Mô hình Chuối mốc xen giữa 2 hàng Cao su)
Các loại cây có bộ rễ ăn nông, khai thác nước và dinh dưỡng khoáng ở tầng đất mặt, trong khi các cây thân gỗ khai thác nước và dinh dưỡng ở các tầng đất sâu hơn. Việc đưa nước từ tầng đất sâu lên tầng đất mặt qua bộ rễ của cây thân gỗ thì khác với sự di chuyển nước trực tiếp, vì vậy hạn chế được hiện tượng các ion kim loại như natri, nhôm, sắt di động... tích lũy dần trong lớp đất mặt gây độc cho cây cao su. Nói cách khác trong cách trồng xen kết hợp, sự cân bằng nước và dinh dưỡng khoáng sẽ ít bị phá vỡ hơn so với các hệ đơn canh hoặc các hệ xen canh không có cây thân gỗ;
Theo yêu cầu sinh thái đối với cây cao su, những cây lâu năm trồng xen trong vườn cần chú ý một số điểm sau:
*Trồng xen cây hàng năm: Trồng xen nghệ, gừng, đinh lăng, khoai sọ, đậu đỗ, ngô lai và chuối… vào vườn cao su thời kỳ kiến thiết cơ bản và vườn thời kỳ kinh doanh với tỷ lệ 2-3 hàng xen giữa 2 hàng cao su. Hình thức này đã làm tăng hàm lượng đạm, tăng sinh khối, cải thiện tính chất đất canh tác, tăng thu nhập, cụ thể:
- Cây trồng xen che phủ đất tăng độ ẩm đất tầng 0 - 40 là 2%;
- Cải thiện lý hóa tính đất, tăng hàm lượng mùn, đạm, lân tổng số và lân dễ tiêu tăng;
- Giảm nhiệt độ đất tầng 20 cm khoảng 100C ;
Lợi nhuận kinh tế của mô hình trồng xen gừng, nghệ cao gấp 2 - 3 lần so với trồng xen với cây ngô lai. Mô hình gừng trâu cho lợi nhuận hơn 15 triệu đồng/ha; Nghệ vàng cho lợi nhuận 12 triệu đồng/ha; Lợi nhuận của mô hình đinh lăng trồng xen ước tính khoảng hơn 120 triệu đồng/ha và chuối hơn 50 triệu;
Các mô hình đa dạng cây trồng còn góp phần giải quyết thêm việc làm đồng thời có ảnh hưởng tích cực đến việc giảm thiểu tác động của nắng, hạn, gió trong điều kiện mùa khô ở miền trung. Với những đánh giá ban đầu cho thấy việc đa dạng hóa cây trồng trong vườn cao su đã cải thiện được hiệu quả của hệ thống, cảnh quan cây trồng cả về kinh tế và môi trường, tuy nhiên tùy thuộc vào đặc điểm của mỗi vùng sinh thái, cần lưu ý một số vấn đề như việc lựa chọn loại cây trồng xen, bố trí mật độ khoảng cách, vấn đề quản lý sâu bệnh hại, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và tưới nước một cách hợp lý để phát huy hiệu quả của cả hệ thống./.